Podróżnik Polski,

przewodnik po ziemiach dawnej Polski, Litwy i Rusi

ułożył Dr. Mieczysław Orłowicz, lipiec 1914
5. Z Warszawy do Kalisza
Odległość 255 w. Odjazd z Warszawy z dworca kaliskiego. Czas jazdy poc. osob. 7 godz., posp. 5 i pół godz. Jest to linia mająca przez Skalmierzyce połączenie z południową częścią Poznańskiego, Berlinem i Wrocławiem.
50 w. Sochaczew (7.000 m.), piękne położonie, mury zamku, kościół podominikański z pamiątkami po św. Jacku, cmentarz mahometański. - W Kaniowie obok kościoła olbrzymi głaz eratyczny ze śladem jakoby stopy św. Jacka. 6 w. na północ Żelazowa Wola nad Utratą, miejsce urodzenia Fryderyka Chopina. Pomnik postawiony w r. 1894 przez Warszawskie Towarzystwo Muzyczne. - Dalej Brochów, ogromny kościół obronny z basztami i strzelnicami. Na północny wschód od Sochaczewa ku Wiśle, ciągnie się Puszcza Kampinoska. 75 w. Łowicz, p. wyżej
120 w. Zgierz, 25.000 miasto fabryczne. Hotel Ikierta.

130 w. Łódź Dwa dworce Kaliski i Wiedeński (z Koluszek). Tramwaj elektryczny po całem mieście. Hotele: Grand Hotel - Piotrkowska 72, Victoria - Piotrkowska 67, Polski - Piotrkowska 3, Manteuffla - Zachodnia 45, Savoy - Krótka 6 (istnieje do dziś, teraz ul.Traugutta). Restauracye po hotelach. Księgarnia Gebethnera i Wolffa. Poczta ul.Przejazd (ob.Tuwima) 38. Dorożki zwykłe i na gumach; kurs 20, 30, 50, 80 kop., w nocy drożej. Muzeum nauki i sztuki, oraz zbiory Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, ul.Piotrkowska 91. Teatry: Polski i Teatr Popularny. Nadto w teatrze Italia przedstawienia niemieckie, w Teatrze Wielkim żargonowe. Uroczystości ludowe połączone z wyborem króla kurkowego w Towarzystwie Strzeleckiem, odbywają się na Wodnym Rynku w czasie Zielonych Świąt. Kupić 'Przewodnik po Łodzi'.
Łódź jest miastem fabrycznem, liczy 500.000 m., w tem 240.000 polaków, 120.000 żydów, 125.000 niemców - główne centrum przemysłu tkackiego. Zabytków nie ma żadnych, ponieważ rozwinęło się z wsi w miasteczko w pierwszej połowie XIX w., a wzrost jego przypada na drugą połowę XIX w. Do niedawna było miastem niemieckiem, a dziś jeszcze mimo postępów polszczyzny w charakterze miasta przeważa charakter niemiecko-żydowski, w ich ręku jest prawie cały przemysł i handel, posiadają tu własny teatr, dzienniki, stowarzyszenia, instytucye, niemieckie szkoły średnie i ludowe. Miasto brudne i zadymione - pryncypalna ul.Piotrkowska. Na niej pierwszorzędne sklepy, hotele, księgarnie i szeregi pięknych kamienic i pałaców bogatych właścicieli fabryk. Obok bogatych domów wznoszą się tam nędzne domki i ubogie sklepy. Największe fabryki w Łodzi są Poznańskiego, Scheiblera, Geyera i Grohmana. Głównie przemysł tkacki. Prócz starego kościółka św. Józefa, wszystkie inne nowe, bez żadnych zabytków.
W miejsca wycieczkowe okolica Łodzi nie obfituje: w Helenowie mały zwierzyniec - w Rudzie Pabianickiej letnisko. W sąsiedztwie Łodzi kilka innych osad fabrycznych połączonych z Łodzią prócz kolei też tramwajem elektrycznym: Zgierz i Pabianice, oraz niemieckie osady Konstantynów (7.000 m.) i Aleksandrów (12.000 m.).

144 w. Pabianice, 40.000 m., miasto fabryczne. Hotel Hegenbarta i Krusza - ładny ratusz renesansowy, dawniej zameczek kapituły krakowskiej.
159 w. Łask (6.000 m.), gdzie arcybiskup Jan Łaski wzniósł wspaniałą kolegiatę, a cmentarz usypał ziemią, przywiezioną z Jerozolimy. [...]
z innej trasy:

6. Z warszawy do Sosnowca i Granicy.

Odległość 287 w. Czas jazdy poc. osob. 9 godz., posp. 6 godz. Wyjazd z dworca Wiedeńskiego. Połączenie do Krakowa, Wiednia i Lwowa - wagony bezpośrednie do Zakopanego.
28 w. Grodzisk uczęszczane letnisko i zakład wodoleczn.-dyetetyczny. 13 w. na wschód Nadarzyn, gdzie w kościele znajdują się obrazy Bacciarellego. 41w. Żyrardów p.wyżej.
62 w. Skierniewice , stacya węzłowa dla linii do Aleksandrowa [Kuj.] p.wyżej. - ze Skierniewic dojeżdża się powozami lub pocztą do odl. o 52 w. Nowego Miasta nad Pilicą, zakład wodoloeczniczy, okolica lesista. - Klasztor Kapucynów.
99 w. Koluszki, ważny punkt węzłowy. Na zachód linia do (25 w.) Łodzi - na południowy wschód do Skarzysk (Bzina) 108 w. przy linii Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Na linii Koluszki-Skarzyska leżą: 26 w. Tomaszów Rawski (20.000 m., Hotel Polski, Paryski), miasto fabryczne. W pobliżu (6 w. na wschód) wsród obszernych lasów zamek cesarski w Spale, jeszcze o 6 w. dalej Inowłódz nad Pilicą, letnisko o kilkunastu willach - 50 w. Opoczno, w kościele chrzcielnica i ładne nagrobki - dom Esterki. 18 w. na wschód ...
src 95.04.03 jkk