Herb Łodzi

Herb Miasta

Najtrafniej określił jego pochodzenie Zand pisząc, że jest on "niczem innem, jak uplastycznieniem dźwiękowego znaczenia nazwy miasteczka", a zatem należy go zaliczyć do tzw. herbów mówiących, podobnież jak Kłobucka, Konina,i Wronek.

Rysunki herbów miejskich z czasów przedrozbiorowych, w tym również Łodzi, znane są prawie wyłącznie z pieczęci.
pieczec 1535 Odcisk najstarszej pieczęci łódzkiej zachował się jedynie na dokumencie z 1535 r. (frag.dokumentu,140k) Stan zużycia, ujęcie graficzne oraz wprowadzenie w niedługim czasie nowej pieczęci świadczą, iż była ona używana już od dawna, zapewne od połowy XV w.

W 1577 r. zaczęto posługiwać się nowym tłokiem, który służył do początku XIX w., toteż jest znany z licznych odcisków.
Na czas jego sporządzenia wskazuje data roczna umieszczona w legendzie wraz z napisem "+SIGILLUM+OPIDI+LODZIA+". Rysunek przedstawia łódkę z wiosłem (frag. dokumentu z 1577r. 165k wosk tłoczony przez papier)

Władze pruskie nie wprowadziły w sfragistyce miejskiej większych zmian, jedynie dążyły do zastąpienia napisów polskich w legendzie napisami niemieckimi. W okresie Księstwa Warszawskiego natomiast zabroniono w 1811 r. umieszczania na pieczęciach dawnych herbów, ich miejsce miało zająć godło państwowe.

Po 1813 r. niektóre miasta próbowały przywrócic dawne herby na swoich pieczęciach, ale Rząd Królestwa zajął podobne stanowisko jak rząd Księstwa i ostatecznie nakazał w 1822 r. umieszczać ówczesne godło państwowe, tj. dwugłowego orła rosyjskiego z tarczą na piersiach, na której znajdował się jednogłowy orzeł polski; napisy sformułowane w języku polskim określały przynależność administracyjną danego miasta.
pieczec 1820

W miarę postępu rusyfikacji zanikały stopniowo na pieczęciach elementy polskie. Rysunek orła coraz bardziej upodabniał się do wzorów używanych w Cesarstwie, po upadku powstania styczniowego, wprowadzono napisy dwujęzyczne, a pod koniec XIX w. wyłącznie w języku rosyjskim.
pieczec 1867

Opisane zmiany początkowo nie objęły Łodzi. Do 1817 r. używano tutaj pieczęci z XVI w. i dopiero od tegoż roku wprowadzono nową z godłem Królestwa. Zmiana ta zapewne była główną przyczyną, iż herb Łodzi poszedł rychło w zapomnienie. Kiedy zatem od połowy XIX w. stawała się aktualna sprawa przywrócenia miastom Królestwa herbów, miejscowe władze zgłaszały projekty nie nawiązujące do pierwowzorów, pojawiły się natomiast nowe elementy graficzne, mające za zadanie podkreślić przemysłowo handlowy charakter miasta.
proj.znaku 1846

W projekcie np z 1846 r. była to prząśnica trzymana przez lwa siedzącego w łódce, a z 1895 r.
proj.znaku 1895

koło zębate, czółenko tkackie i berło Merkurego. Władze carskie w obawie, aby przywrócenie dawnych herbów nie wpłynęło na pobudzenie uczuć patriotycznych, ostatecznie zajmowały negatywne stanowisko w tej sprawie, toteż nadal pozostawała ona otwarta. W 1903 r. zainteresowała się nią redakcja "Rozwoju". W trosce, aby Łódź wzorem innych "miast cywilizowanych" miała stałe godło, ogłosiła na nie konkurs. Na apel najpoczytniejszej wówczas gazety łódzkiej odpowiedział m.in. J.K. Kochanowski, publikując dwa artykuły: pierwszy na łamach "Kuriera Warszawskiego", drugi w "Tygodniku Ilustrowanym". Postulował on oparcie przyszłego projektu przede wszystkim na wzorze z 1577 r., gdyby natomiast zwyciężyła tendencja podkreślenia współczesnego charakteru miasta, to należałoby wg niego umieścić 2 godła; jednak drugie, nowe, w lewym polu tarczy, mniej poczesnym. Połączenie to proponował umotywować dewizą Ex navicula navis (Z łódeczki łódź) lub podobną. Dewiza ta znalazła częściowo uznanie i przyjęła się w kilku nieoficjalnych herbach Łodzi lub różnego typu jej emblematach.

Akcja "Rozwoju" również nie przyniosła pozytywnych wyników. Godło Łodzi pojawiło się na pieczęciach miejskich dopiero po ostatecznym zajęciu miasta przez Niemców w czasie I wojny światowej.
pieczec 1914
Przedstawia ono jednak łódkę o zupełnie odmiennych kształtach, a także nie spotykane poprzednio fale wodne. Magistrat miasta przyjął natomiast w 1915 r. herb,który na tarczy barokowej zwieńczonej tzw. corona muralis, tzn. symbolizującą mury miejskie, miał podobnie jak na peczęciach łódź z wiosłem i fale, a ponadto obłoki.
herb 1915 (inny emblemat z 1915 r) (Godło z 1917: godlo 1917 )

Po odzyskaniu w 1918 r. niepodległości pojawia się na pieczęciach łódź o nowych kształtach, na tarczy barokowej, tylko częściowo nawiązująca do wzoru z 1577 r.
pieczec 1918

Podobnie wyglądał rysunek herbu przyjęty przez władze miejskie w 1919 r., co wywołało ostrą krytykę specjalistów.
herb 1919

W tej sytuacji na początku lat 20 Magistrat podjął próby opracowania nowych projektów. Akcja ta zbiegła się z dążeniem władz centralnych do uregulowania heraldyki miejskiej, czyniono to jednak bardzo chaotycznie; ostatecznie rozwiązanie problemu nastąpiło dopiero po kilkunastu latach.

Pod koniec 1933 r. władze miejskie ogłosiły konkurs na herb Łodzi. Nie dał on jednak projektów godnych zaakceptowania, toteż sąd konkursowy postanowił, aby za podstawę przyjąć wyobrażenie zamieszczone na pieczęci z 1577 r. a jego stylizację powierzyć jednemu z techników Wydziału Budownictwa Zarządu Miasta. Projekt został wykonany i przyjęty w styczniu 1934 r, a następnie wysłany do Warszawy z prośbą o zatwierdzenie. Sprawa jednak przeciągała się i dopiero zarządzeniem ministra spraw wewnętrznych z 5 VI 1936 r. Łódź otrzymała prawo używania herbu tak określonego: "W polu czerwonym łódka z wiosłem - złote"
herb 1936 Zgodnie z przyjętymi wówczas normami tarcza miała kształt gotycki, podobny jak tarcze z godłem państwowym.

Herb z 1936 r. obowiązuje do dzisiaj, natomiast na pieczęciach miejskich, stosownie do zarządzeń ogólnokrajowych, od 1950 r. umieszczone jest godło państwowe.

src